«Ορισμένες ιδιωτικοποιήσεις δεν είναι παρά νόμιμη ληστεία».

Συνέντευξη του Ελμαρ Αλτφάτερ, ομότιμου καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου  στο δημοσιογράφο Τάσο Τσακίρογλου.

Ο Ελμαρ Αλτφάτερ θεωρεί αναγκαία την αλλαγή του

παρόντος συστήματος καπιταλιστικής συσσώρευσης, το οποίο χαρακτηρίζει εφιαλτικό για το μέλλον της ανθρωπότητας. Υπερασπίζεται τα δημόσια αγαθά και λέει ότι η ιδιωτικοποίησή τους υπονομεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ασφάλεια των πολιτών.

Τέλος, υποστηρίζει ότι χρειάζεται ριζική αλλαγή του τρόπου ζωής μας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

• Η Γερμανία έχει κερδίσει από την ελληνική κρίση περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ, εξαιτίας του .........χαμηλού κόστους του δανεισμού της, αφού οι επενδυτές αναζητούσαν ασφαλές καταφύγιο για τα χρήματά τους, ενώ ακόμα και σε περίπτωση ελληνικής χρεοκοπίας θα ήταν κερδισμένη, όπως έδειξε η μελέτη του Ινστιτούτου IWH. Ποιο είναι το πραγματικό κίνητρο του Βερολίνου στην ελληνική κρίση;

Εχετε δίκιο, η Γερμανία είναι κερδισμένη από τη χρηματοδότηση του ελληνικού χρέους. Αυτό είναι το μήνυμα της ανάλυσης του IWH. Ωστόσο, δέχτηκε σχετικά λίγη κριτική στον δημόσιο διάλογο. Το πρόβλημα είναι ο «φετιχισμός» του χρήματος: το αποτέλεσμα της λειτουργίας των χρηματιστηριακών αγορών πρέπει να γίνει αποδεκτό. Αυτό σημαίνει ότι οι πολίτες, όπως και οι πολιτικοί, πρέπει να αποδεχτούν ότι αυτές οι αγορές καθορίζουν το να ανταποκρίνονται τα επιτόκια στο χρέος.

Πρωταγωνιστές στις παγκόσμιες χρηματιστηριακές αγορές είναι οι τράπεζες, τα funds, οι οίκοι αξιολόγησης, οι εταιρείες συμβούλων κ.λπ. Η Γερμανία έχει χαμηλά επιτόκια στο χρέος της, διότι αξιολογείται από τους αντίστοιχους οίκους ως ένα ασφαλές καταφύγιο, ενώ η Ελλάδα ως μία επισφαλής χώρα. Ετσι, οι γερμανικές πιστώσεις που φτάνουν στους ελληνικούς θεσμούς αποφέρουν πολύ μεγαλύτερα έσοδα από τόκους, απ' ό,τι έχει να πληρώσει για το δικό της τρέχον χρέος.

• Είναι ευρέως γνωστό ότι η κοινωνική, οικονομική και πολιτική ασφάλεια εξαρτάται από το εάν τα δημόσια αγαθά είναι εύκολα διαθέσιμα σε όλους. Στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης ατζέντας, αυτά τα αγαθά οδεύουν προς ιδιωτικοποίηση. Πώς επιδρά αυτό στη ζωή των ανθρώπων και στη δημοκρατία;

Η ιδιωτικοποίηση των δημόσιων αγαθών -τα οποία εμπίπτουν παντού στη νεοφιλελεύθερη αιρεσιμότητα- πάντα υπονομεύει το τρίπτυχο της ανθρώπινης ασφάλειας, της ανθρώπινης ανάπτυξης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι ένα από τα μέτρα που έχουν ληφθεί, προκειμένου να αφαιρεθούν όσα ανήκουν στους ανθρώπους.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια νόμιμη ληστεία, η οποία αποκαλείται συσσώρευση διά της απόσπασης.

Είναι πολύ καλά γνωστό (διότι έχει αναλυθεί από πολλούς επιστήμονες), ότι η ιδιωτικοποίηση υπονομεύει την κοινωνική ουσία της δημοκρατίας.

Στην καλύτερη περίπτωση παραμένει μια σειρά κανόνων, για να λειτουργεί μια τυπική δημοκρατία. Αλλά η αυτονομία των ανθρώπων είναι περιορισμένη, διότι τα ιδιωτικοποιημένα πρώην δημόσια αγαθά δεν μπορούν να ελεγχθούν από τους ανθρώπους και να χρησιμοποιηθούν για την αύξηση της ευημερίας τους.

• Πιστεύετε ότι χώρες, όπως η Ελλάδα, πρέπει να μείνουν στην ευρωζώνη, προσπαθώντας να συνάψουν συμμαχίες για να αλλάξουν τον συσχετισμό δύναμης ή είναι καλύτερο να την εγκαταλείψουν και να επιστρέψουν στα εθνικά νομίσματα; Πόσο ρεαλιστική βρίσκετε αυτή την τελευταία εκδοχή;

Μια έξοδος προς ένα επανεθνικοποιημένο νόμισμα δεν προσφέρει καμία λύση στην κρίση. Μόνο οι νεο-κεϊνσιανοί οικονομολόγοι πιστεύουν ότι η νομισματική και δημοσιονομική πολιτική του έθνους-κράτους μπορεί να λειτουργήσει την οικονομία.

Εμπειρικά, αυτό δεν ισχύει, διότι οι νομισματικές αστάθειες υπό τα προ του ευρώ νομισματικά συστήματα στην Ευρώπη δεν ήταν μικρότερες απ' ό,τι είναι σήμερα.

Δεύτερον, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η νομισματική κρίση είναι μόνο μια έκφραση μιας βαθύτερης καπιταλιστικής κρίσης.

Τρίτον, η νομισματική κρίση έχει να κάνει με τις κρισιακές τάσεις της πραγματικής συσσώρευσης στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες.

Τέταρτον, δεν είναι δυνατόν να υπερβούμε τα ελαττώματα της πραγματικής οικονομίας στην Ελλάδα με νομισματικούς και χρηματικούς ελιγμούς. Η ανταγωνιστικότητα δεν μπορεί να αυξηθεί με συναλλαγματικούς χειρισμούς. 

Πέμπτον, όλοι μας αντιμετωπίζουμε μια πολύ σοβαρότερη κρίση από μια απλή νομισματική κρίση: την οικολογική και, πιθανώς, μια κλιματική κατάρρευση. Μπορούμε να βρούμε λύσεις γι' αυτήν την κρίση μόνο σ' ευρωπαϊκό, αν όχι σε παγκόσμιο επίπεδο. Η εθνική σκοπιά είναι πολύ στενή.

• Στο Παρίσι οι αντιπρόσωποι 196 χωρών συμφώνησαν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, με στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Πιστεύετε ότι αυτός ο στόχος είναι ρεαλιστικός με το σημερινό οικονομικό μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης;

Οχι, δεν το νομίζω. Από τη μία η συμφωνία του Παρισιού αποτελεί μια μεγάλη επιτυχία της κλιματικής διπλωματίας, ιδιαιτέρως μετά τις απογοητευτικές αποτυχίες του Διάσκεψης της Κοπεγχάγης το 2012.

Αλλά πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς μένει να γίνει: όχι μόνο να αποφασίσουμε πάνω στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, αλλά πάνω στην αναδιάρθρωση του οικονομικού και κοινωνικού συστήματος, έτσι ώστε να γίνει αυτό λιγότερο εξαρτημένο από την ορυκτή ενέργεια.

Οι προϋποθέσεις για τον μετασχηματισμό της ενέργειας και άρα και του κλιματικού συστήματος αποτελούν μια αλλαγή ή έναν ριζοσπαστικό μετασχηματισμό των σχέσεων παραγωγής, του τρόπου ζωής, των σχέσεων μεταξύ των φύλων, δηλαδή μια συνολική αλλαγή του οικονομικού συστήματος και της δομής της πολιτικής εξουσίας στην Ευρώπη και, ίσως, σε παγκόσμιο επίπεδο. Ναι, αυτό αποτελεί μια ουτοπική σκέψη.

Αλλά είναι αναγκαίο να σκεπτόμαστε με ουτοπικό τρόπο, διότι η ιδέα να συνεχίσουμε τον τρόπο καπιταλιστικής συσσώρευσης, έτσι όπως είναι σήμερα, αποτελεί πολύ μαύρη ουτοπία.

Ετσι, ο φιλόσοφος Ερνστ Μπλοχ έχει δίκιο, όταν επιχειρηματολογεί υπέρ μιας συγκεκριμένης ουτοπίας, η οποία μπορεί ήδη να πραγματοποιηθεί υπό τις σύγχρονες συνθήκες.

Αυτό θα μπορούσε να είναι πρακτικά σημαντικό για μια χώρα, όπως η Ελλάδα: να χρησιμοποιεί τις ακτίνες του ήλιου, το νερό, τον άνεμο της Δωδεκανήσου κ.λπ., προκειμένου να κάνει δυνατή τη μετάβαση σε ένα σύστημα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και σε μια κοινωνική τάξη βασισμένη σ' αυτό.

• Γερμανία και Γαλλία πιέζουν την Ελλάδα να δεχτεί τη δυνατότητα να παρεμβαίνει η FRONTEX στα σύνορά της, ακόμα και εάν η Αθήνα δεν το ζητήσει. Είναι προφανές ότι στόχο αποτελεί το ψαλίδισμα της κυριαρχίας κάποιων κρατών-μελών της Ε.Ε., με το πρόσχημα της προστασίας των εξωτερικών συνόρων. Τι σημαίνει αυτό για τη δημοκρατία στην Ευρώπη;

Ο τρόπος με τον οποίο οι ευρωπαϊκοί θεσμοί διαχειρίζονται το προσφυγικό, αποτελεί σκάνδαλο. Το ότι η Μεσόγειος έχει γίνει ένας μαζικός τάφος είναι ντροπή για όλους τους Ευρωπαίους, είτε ζουν στις ακτές της είτε στη βόρεια Ευρώπη. Είναι απολύτως αναγκαίο να βρεθεί μια κοινή λύση για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.

Διαφορετικά, κάθε χώρα τη δική της μεταναστευτική «τάξη», όπως για παράδειγμα η Ουγγαρία ή η ΠΓΔΜ.

Στο τέλος τα κράτη-μέλη της Ε.Ε έχουν περιχαρακωθεί από συρμάτινους φράχτες στα δικής τους έμπνευσης στρατόπεδα. Αυτός είναι καιρός ενός άσχημου και απειλητικού εθνικισμού, ο οποίος αναγκαστικά καταστρέφει τις βασικές αρχές ενός δημοκρατικού συστήματος: την ανεκτικότητα, την ευρύτητα πνεύματος, την ισότητα των δικαιωμάτων και την ελευθερία μετακίνησης.